نگرشي كلي و كوتاه بر اهميت انقلابي اقتصاد از ديدگاه اسلام ( 2 )

{زنجیره آگاهیهای منهجی}

به قلم استاد مجاهد : ابو حمزه المهاجر هورامی

زماني كه محققين و محرومين هيچ وقت به فكرشان هم نرسيده بود و تصور نمي كردند كه در ثروتي كه نزد اغنياست حقي دارند، و بايد حقشان را بگيرند. و ثروتمندان هم هيچگاه به چنبن حقي اعتراف نكرده بودند ، اسلام تز احقاق چنين حقي را ريخت و مؤمن را موظف به عملي نمودن آن و پرداخت آن ازجانب ثروتمندان و گرفتن حق از طرف مستحقين نمود. (25-24 معارج) و همچنين ((و آتوا حقه يوم حصاد))(انعام 141) ابوبكر صديق اولين كسي بود كه به خاطر اين حق به جنگ پرداخت و سخن معروفش را در صفحه تاريخ ماندگار كرد كه : (( و الله لو منعوني غفالاً كانوا يودونه رسول الله لقاتلتهم عليه                  )) به خدا سوگند اگر از پرداخت كمترين چيزي كه به عنوان زكات به رسول خدا پرداخت مي كردند خودداري كنند با آنها خواهم جنگيد ((و 11 لشكررا براي جنگ با مرتدين )) و مخالفين زكات مجهز نمود : ((و من احسن من الله حكما لقوم يوقنون ))  (مائده 50)

امر شده به اينكه مومنين بايد قيام كنندگان و بر پايدارندگان (( قسط)) و داد باشند. و بواسطه همين داد جامعه اي را تشكيل دهند كه گواه و شاهدي باشد براي برنامه و قانون الهي، تا ديگر افكار و جوامع از طريق اين شاهد عينيت چنين قانوني را لمس نموده و برتري آنرا عملاً درك نمايند و اين خود مخالفت سرسخت در تئوري ماندن صرف ايمان اسلامي است و خداوند با آوردن ((لوعلي ــ انفسكم ــ اوالوالدين ــ و الاقربين ــ  ان يكن غنياً او فقيراً

جامعه اي مساوات طلب را با روشني هرچه تمامتري در برابر قوانينش ترسيم و بيان مي فرمايد (135 النساء )

منبع در آوردن ثروت كار است و بس و از نظر مادي هم نبايد سهم خود را از دنيا فراموش كرد كم و زياد فرق نمي كند(قصص 77) ((كسي)) كه دنيا را بخواهد و وسيله و ابزار كسب آن را بدست آورد خداوند به او مي دهد (هود 15) و خداوند عطاي خودش را از ((هيچ)) گروهي منع نكرده است (اسراء 20) پيروان راستين انبياء هم به دنيا و هم به بهتر از آن به آخرت ، با موفقيت دست يافتند (ال عمران 148) بله كسي كه پاداش دنيا را مي خواهد ((بايد بداند )) كه پاداش دنيا و قيامت نزد خداست (نساء 134) و منبع درآمد فقط كار است (جمعه 10 بقره 267) چه اين كار در امور تجاري مي باشند (20) مزمل يا در امر صنعت گردد (21) 25 و يا كار در برابر دستمزد و پول باشد (قصص 27-26) كار تنها منبع درآمد است و هر كاري كه به ديگران ضرر برساند ((حرام))است (اعراف 157- مائده 88) .

رزق و روزي دست خداست و بنده با (( رعايت قوانين جامعه اسلامي )) كوچكترين تاثيري در آن ندارد.

((و من يتق الله يجعل له مخرجا و يرزق من حيث لايحتسب )) (طلاق 2)

((و من يتق الله يجعل له من امره يسراً)) (طلاق 4)

خداوند زماني كه مي فرمايند ((هوالذي جعلكم خلائف و رفع بعضكم فوق بعض درجات ليبلوكم فيما اتاكم )) (165/6 ) مي رساند كساني كه به دلايلي خدا دادي و كار بيشتر صاحب ثروتي بيشتر از ديگران گرديده اند اين ثروت آزمايشي است براي اينان، كه تنها مسئوليت را سنگين تر و مشكل تر مي سازد و بس. همچون پزشك، ماما، مهندس و…… كه تخصصشان آزمايش مي شود و اين امر به معني تنبلي و تن لشي و بزم ثروت و ثروتمندان و احتكار ثروت و گردش پول در چنگال عده اي سرمايه دار نيست. در جامعه اي اسلامي اصلاً چنين آفاتي وجود ندارد. شما ابوبكر، عثمانها، عبدالرحمن ها ، مصعب ها و….. را به خاطر آوريد. اين شيوة مصرف اين ثروت است كه در معرض آزمايش قرار مي گيرد. در يك جامعه اسلامي هرچه درآمد شخص بيشتر باشد به جامعه و افراد آن سود بيشتري رسيده و فاصله طبقاتي روز به روز منهدم تر و پرتر مي گردد.و مومنانه ، ثروتمند بودن اشخاص در جامعه، بزرگترين نعمت مي گردد براي جامعة اسلامي.

 زماني كه ربا منع مي گردد در واقع هر نوع كسب و در آمدي كه از طريق غير كار كردن بدست آيد منع مي گردد و منع ازدياد سرمايه است از طريق سرمايه. پول به جاي اينكه و سيله مبادله و تسهيل مبادله گردد ، خود به جاي كالا مي نشيند و وسيله ازدياد ثروت و سرمايه مي گردد بدون اينكه به جامعه نفعي رسانده باشد (279-275 بقره)

مومنين همچنين آگاهند كه ذخيره نمودن و انبار نمودن پول و نقود كه مصارفي (( در راه خدا)) نداشته باشد حرام است (توبه 35-34)

به همين دليل راههايي مناسب جهت انفاق (يعني پرنمودن شكاف بين طبقات) چون صدقه، زكات….. پيش بيني شده است.

((توخذ من اغنياكم ترد في فقراء كم  ))  و نيز مي فرمايند صلي الله عليه و اله وسلم (( اموت ان اخذ الصدقه من اغنياكم و ارد هافي فقراء كم )) اين كل حكمت گرفتن ثروت از ثروتمندان و تلاش اقتصادي اسلام است. كه اگر بخواهيم در دو قسمت تقسيمش كنيم مناسبترين آن در ((اختياري)) و ((اجباري)) بودن آن است. بعنوان مثال خداوند در ابتدا (( پيشنهاد)) به دادن صدقه در راه خدا به (( اختيار)) و ميل شخصي مسلمان را مي دهد، اما پس از برپاي داشتن نماز دوباره ((پيشنهاد)) نمي كند بلكه ((امر مي كند به دادن زكات كه آنهم راهيست ((اجباري)) جهت پرنمودن فاصله طبقاتي  و ديگر  ((علي حبه)) و ميلي نيست (بقره 177)

نماز ارتباط انسان با خداست كه نتايجش علاوه بر شخص به جامعه هم بر مي گردد. اما زكات ارتباط مستقيم انسان با انسان و حق الناس است. كسي كه از پرداخت آن به هر دليلي كوتاهي كرده و آنرا ندهد و انكار و جوب آنرا بكند در حاليكه آگاه گرديده و به آن علم دارد و وجوب آنرا لازم مي داند، دچار پوشاندن اين حقيقت مسلم شده و حتي كسي كه بخيلي ورزد و يا به هر دليلي چيزي از آن كم كند ظالم شمرده مي  شود.

در اينجا به مسئله زكات مي پردازيم ،هرچند كه در برنامه ريزي هايمان فراموش
نمي كنيم  كه : ((في المال حق الله الزكاه حق سوي الزكاه)) اخرجه ترمذي، ابن ماجه ، طبري ، (( والذين تبوء و الدار و الايمان من قبلهم يحبون من هاجر اليهم و لا يجدون في صدورهم حاجه مما اوتوا و يوثرون علي انفسهم و لوكان بهم خصاصه و من يوق شح نفسه فاولئك هم المفلحون ))  (9 حشر)

زكات : كساني كه از اين دو ركن اسلام يعني نماز و زكات روي بگردانند ادعاي ايمانشان دروغي است آشكار. چون خدا و رسولش و اهل ايمان اعضاي يك حزبند، و وظيفة هر صاحب ايمان است كه از عضويت در هر حزبي جدا شده و وارد اين حزب واحد گردد و وظايفش را نيز نسبت به آن ادا كند:

((انما  وليكم الله و للذين آمنو الذين يقيمون الصلوه و يوتون الذكواه و هم راكعون و من يقول الله ورسوله والذين امنوا فان حزب الله هم الخاسرون )) (مائده 55-56)

و بعد از نماز مهمترين ركن اسلام زكات است: زكات يعني نظافت  و طهارت و پاكي و تميزي مال و قلب. كسي كه به منظور رضايت خدا هيچگونه فداكاري مادي، بخاطر دفاع از ايمان و عقيده خود را انجام نمي دهد هم قلبش ناپاك است و هم مالش ناپاك مي گردد. ابوبكرصديق عليه السلام چنان با ادا نكنندگان زكات جهاد كرد كه با مرتدين و كفار روبرو مي شد.

مسئله زكات صرفاً مربوط به امت پيامبر صلي الله عليه و اله و سلم نيست بلكه امريست اسلامي  و تمام امم قبل تابع اسلام را در بر مي گرفته :

1- پس از ذكر سيدنا ابراهيم صلي الله عليه و اله و سلم پيغمبراني كه اخلافه ايشان بوده اند آمده : ((بامرنا و اوحينا اليهم فعل الخيرات و اقام الصلواه و ايتاء الزكوه و كانوا لنا عبدين   ))  (انبياء 73)

2- درباره  سيدنا اسماعيل صلي الله عليه و اله و سلم آمده : ((و كان يامروا اهله بالصلوه و الزكوه عند ربه و مرضيا)) (مريم 55)

3- خداوند در جواب دعاي  سيدنا موسي صلي الله عليه و اله و سلم كه فرموده : پروردگار ما را هم در اين دنيا و هم در آخرت نيكو كاري ارزاني فرما ((چنين جواب دادند))  ((عذابي اصيب به من اشاء و رحمتي وسعت كل شي فسا كتبها للذين يتقون و يوتون الزكوه و الذين هم بايتنا يومنون))  (اعراف 156)

((و قال الله اني معكم لئن اقمتم الصلواه و و اتيتم  الزكوه و امنتم برسلي و عزر تموهم و اقرضتم الله قرضاً حسناً لاكفري عنكم سيئاتكم ))   (مائده 12)

4- و خداوند سيدنا عيسي صلي الله عليه و اله و سلم  را همراه با نماز امر به زكات كرده : ((و جعلني مباركا اين ما كنت و اوصني بالصلوه و الزكوه مادمت حيا)) (مريم 31)

و اما واجب بودن زكات بر امت مسلمان كه درسراسر قرآن امر است كه بصورت سري و علني پرداخت گردد.                                

1-    ((  ....         

                  ))  بقره 2 و 3  

2- (( ....                                                        )) بقره 43  

3-(( ....      

                      )) بقره 177 (27)

زكات مختص افرادي است كه درلیست مشمولین  قرار دارند. انفاق كنندگان بايد بدانند كه روزي خواهند آمد كه ((...ازنعمتها مورد بازخواست قرار میگیرند                                             )) تمثيل انفاق كنندگان را نيز بدانند (28) بقره 261 و خصوصياتي را كه انفاق كننده بايد رعايت كند (29) بقره 263-262 آن خصوصياتي كه در صورت عدم رعايت باعث تباه شدن صدقات شخص مي گردند. (30) بقره  126- 124 و اما راهها و روشهاي ((انفاق )) و ورود مالي به حزب خدا .  

1- كسب رضاي خدا (( اولين اصل)) ((                                 )) بقره 272

1-     برخ مردم نكشيم : ((

                                                     )) بقره 267- بقره 264  

3- بهترين اموال را بدهيم چون ما هم انتظار پاداش كهنه و پوسيده و ناقص و …… از خدا نداريم بلكه بهترين پاداش را مي خواهيم :     ((

          )) بقره 671  

4- تا آنجائيكه ممكن است پنهاني باشد،(علني هم باشد اشكالي ندارد اما پنهاني بهتر است). ((

          )) بقره 271  

5- بدهكار  را اذيت نكنند (و اگر دريافتند كه شخص ناتوان است در اداي آن و شما توانمند و بدون نيازيد در گذريد) ((

          )) بقره 280  

6- اعتدال در خيرات ((                               )) بقره 219 

((

          )) فرقان 67 

((

          )) بني اسرائيل 29  

7- خسيس نباشد و عدم بِحْل

((

          )) محمد 38- 39 ابي 49 نساء

))حشر9- تغابن 16

180 ال عمران (31 )

8- فراغ حوصله باشد:

((

))

9- بزرگوار باشد:

((

 ))

10- در حال تنگدستي و ناداري نيز در راه خداخرج كنند. 

((  

                  ))  ال عمران 133    

11- فياض و جواد باشند :

((

                 )) بقره 272

12- در هر حال خدا را بخاطر داشته باشند. در حال ثروتمندي ، توانگري ، رفاه و آسايش و………..

((      

                             )) 

13- زر و مال نياندوزند:  

((                )) 

14- از جهاد با مال و جان در راه خدا رخصت نمي طلبند: 

((           )) توبه 45- 44      

15- از روي اطمينان و يقين اطاعت و عبادت مي كنند :   

((             )) توبه 54    

16- انفاق را جريمه و تاوان نپندارند :      

((                                                 )) توبه 98 

17- و ……   

و اما از چه چيزهاي بايد انفاق كرد.

ال عمران 92- خريد و فروش هر آنچه كه از زمين مي رويد (32 انعام) 141- بقره 267 – النفقوا ((                                                                        )) بقره 267    

(در قرآن همه طيبات مباحند، فقط بعضي برتري دارند مس، زيتون، شير، خرما، انگور، نان ، در گوشتها، گوشت پرنده و ماهي)

((                                            )) انعام 141

هرچيز زياده را در منزل لازم به انفاق مي دانند . بقره 219

انفاق از (33) بقره 254    

خداوند امر مي كند

((                                                                                                        )) توبه 103 اين امر با موارد مصرف آن لزوم سازمان اجتماعي جهت اخذ آن را مي رساند و امريست كه بايد مستجاب شود. و مستحقين همچون معلمي كه به بانك مي رود و حقوقش را بدون كوچكترين منتي دريافت مي كند. مستحقين نيز بايد به همينگونه آنرا دريافت كنند و………..

مستحقان خيرات و شركاي اموال دهندگان كيانند . (34)

1- بني اسرائيل 26                   5- الذاريات 19

2- بقره 177                            6- بقره  273

3- النساء 36-37-38           7- بقره 215  

4- الدهر 108                          8- نساء   

1- فقراء : فقير، ارقاب : پشت شكسته : كسي كه نه توان انجام كاري را دارد و نه ابزار توليد را.

2- مساكين : كسي كه هم ابزار توليد دارد و هم قدرت كار را، اما درآمد وي كفاف زندگيش را نمي كند. عمربن خطاب كساني كه توانايي امرارمعاش داشته ولي شغلي نداشته باشند را جزو مساكين به حساب مي آورند.

3- عاملين : حكومت اسلامي آنها را براي اخذ و جمع آوري مي فرستد و حقوقشان را ازاين طريق تامين مي شود.

4- مؤلفة القلوب : كساني كه براي واداشتن به حمايت از اسلام و يا براي  جلوگيري از مخالفت با اسلام، بخاطر دلگرمي و دلداري آنان ضرورت چنين اقتضا مي كند كه حتي در صورت ثروتمند بودنشان به آنان كمك مالي شود.

5- في الرقاب : كساني كه در بند و يا بردگي باشند، همچون اسرا، زندانيان و …….

6- الغارمين : بدهكاران

7- في سبيل الله : اصطلاحي است عمومي براي تمام امور خيريه و عام المنفعه در راه تبليغ و اجراي دين خداوخدمت رسانی به بندگان خدا. عمربن خطاب در حال گريه بود از وي مي پرسند : اي اميرالمومنين  چرا گريه مي كني؟ جواب مي دهد : مي ترسم اگر اسبي در راههاي عراق به زمين خورده و تلف شود در روز قيامت از من بازخواست كنند كه اي عمر چرا راهش را هموار ننمودي ؟

8- ابن سبيل : مسافر

به تبعيت احسان از سابقون الالون و عمل عمر بن خطاب نسبت به يهودي از پا افتادة گدا، و تعيين مواجب براي آنان، در مي يابيم كه موارد ياد شدة بالا تنها شامل مسلمين نمي گردد بلكه غيرمسلمين و مشركين جامعه اسلامي را نيز در بر مي گيرد. طي دوره اضطرار شخص بايد خوراك يك ((مسكين)) را بپردازد نه يك ((فقير)) را.

نكته ديگر مسئلة سائل است كه در اسلام اهميت به سزايي برايش قائل شده است. در اسلام مسئله اي بنام گدا وجود ندارد چنانكه عمر بن خطاب با روش اسلامي خود آنرا منهدم كرد. سائل محققين و جويندگان راههاي جديد علمي مادي و برداشتهاي نوين و مترقيانه از منابع اسلامي را شامل مي شوند كه در خدمت پيشرفت و ترقي علم و انديشه بشري اند (35)‌7 يوسف ، 10 سجده . هر محقق و انديشمندي كه عمر خود را صرف امور علمي و يا فني و….. نمايد و توان كار كردن غير از تحقيق (خود نيز نوعي كار است) را نداشته باشد و اصلاً مضر باشد كه وي دست از عمل خود بردارد. مي تواند از طرف دولت تامين گردد

اقتصاد و قدرتنمد نمودن مؤمنين به وسیله مؤمنين، رگ حياتي و اساسي تمام نهضتها و جهاد است كه چنين توصيف شده است (( )) توبه 11(( )) توبه 41

با آنچه كه تا بحال آمد در مي بابيم كه در تمام امور عملي و زندگي دنيوي و دروني انسان، فرد تنها نمايندة آن بخش از اموري است كه برايش تلاش كرده و در نتيجة زحمت و عمل وي بدست آمده است. (( )) نساء 32

در كسب ثروت و مالكيت نيز همين قاعده حكمفرماست و جهت جلوگيري از تمركز ثروت، سلطه و قدرت بايد ((كار و فعاليت)) شخص جايگزين منبع درآمد از طريق استثمار انسانهاي ديگر گردد، و نيز چون ممكن است كه عده اي به علل مختلف از جمله ناتوانيهاي جسمي و روحي و يا عدم تناسب دخل و خرج توان استفاده از حقوق طبيعي انساني خود را ندانسته باشند، در اينصورت از مالي كه در اختيار آنهايي كه از توانائيهاي جسمي و روحي بيشتري برخوردارند حقي مسلم برايشان در نظر گرفته شد است. ((

)) (36) معارج 26-25- توبه 60- زاريات 19 و……

با اين وصف دوباره تاكيد مي شود كه عامل كار و احتياج از عوامل مشخص و تعيين كننده توزيع ثروت و كالا مي باشند .به ديگر سخن وقت، زحمت لازم ، نياز شخص ، وقت صرف شده بر روي كالا ، نهايت زحمت مطلوب و مورد نياز توليد كالا و نياز شخص بر مبناي غنايا مسكنت عوامل تعيين كننده اند. و مزد را نمي توان با معيار (( توليد نهايي)) سنجيد. چون با توجه به اينكه كارگران و در كل انسانها در شرايط مساوي (طبقة اجتماعي ،  آموزشي ، بهداشت و…… تغذيه ) پرورش و آموزش نيافته اند، توانايي آنها در توليد نيز مساوي نخواهد بود. بدين دليل  نمي توان بدون در نظر گرفتن  شرايط معلوم و مشخص كه كارگر در آن پرورش و آموزش يافته، مزد انها را به تنهايي و فقط و فقط برابر توليد نهايي آنها دانست. اين تئوري در مسير به حداكثر رسانيدن سود سرمايه داران و پايمان شدن حقوق كارگران تنظيم گرديده كه هم اكنون نيز حاكم است.

ما اخلاق بورژوازي و سرمايه داري كه برنامه خدا را پوشانيده و موضعگيري يشان در برابر پيشتازان و مصلحين را مي دانيم (37) 27 هود

و همچنين مي دانيم مصلح هيچگاه به دلايل ياد شده نمي تواند جامعه را طبقه طبقه نموده و دعوت خود را به طبقه يا گروه خاص محدود نمايد (38) 31-30-29- هود

همچنين بر اساس قانون الهي كه همه چيز را براي همة شما خلق نموده ايم تمام تقاضاي ما اين است كه ما را هم در اذهان و عمل خويش بنا به دستور الهي مانند ((انسان)) قبول كرده و ما را از حقوق طبيعي مان بعنوان انسان محروم نسازند. و به همين دليل به پا خواسته ايم، پس ای دوستان مبارز ،مومنين و نمايندگان مستضعفين، اي پيشروان و فداكاران از خودگذشته كه از روابط سرمايه داري و تبليغات بدور از واقعيت و اتو پيايي سوسياليستها و كمونيستها و عمال چماق بدست و زور مدار هر دو نترسيده و دست به مبارزه اي مستمر و پي گير جهت رفع، استثمار و ظلمي كه به تمامي انسانها و بخصوص مستضعفين نيازمند و هرگونه كمكي زده ايد ، بدور نيرويي به نام جماعت و شورا گرد آمده و با بهره گيري از قدرت انكار ناپذير آن چاره انديشيده و عملي سازيم.

حالا كه مي دانيم تدريجي و گاهاً به يكباره به خاطر استضعاف عادي و يا معنوي و يا هر دو و بدون خواست الهي و تنها به خاطر سفلگي ديگران بايد بميريم ، پس مبارزه كنيم، و بدانيم بنابر سنت الهي  و گواهي تاريخ آنهايي كه براي چپاول و غارت ديگران و به استضعاف كشيدن و بهره برداري از انسانها به مبارزه علني و غير علني انسانهاي مومن و آگاه مي پردازند، به خاطر جبن و رزالتي كه به مرو زمان در آنان اندوخته شده و آگاهي كه طبقه بروي تحميل نموده خيلي زود خطر را حس نموده و گور خود را گم مي كنند. و آنهايي كه به ميل خودشان و براي اهداف متعالي و برترشان مي جنگند حتي با دست خالي در آخرين لحظات هم بي باكي و رشادت، از خود گذشتگي و فداكاري را به حد اعلي مي رسانند كه نمونه عملي و عيني آنرا در صدر اسلام و قيام امامان پيشروديديم و تجربه نموديم.

                                                                                                                                                والحمدلله ر ب العالمين

                      و الله اكبر

   ابوحمزه المهاجر هورامی